ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ Αποφαίνεται, κατά πλειοψηφία, ότι: στην έννοια του "τρίτου", σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 362-363 ΠΚ, εφόσον δεν θεσπίζεται με αυτές οποιαδήποτε εξαίρεση ή διάκριση, περιλαμβάνεται οποιοδήποτε, πλην του δυσφημουμένου, φυσικό πρόσωπο ή αρχή, όπως οι δικαστές, οι εισαγγελείς, οι υπάλληλοι του δικαστηρίου, οι δικηγόροι, οι δικαστικοί επιμελητές, τα μέλη πειθαρχικών συμβουλίων, επιτροπών, ανεξάρτητων αρχών κ.λ.π., που έλαβαν γνώση με οποιονδήποτε τρόπο του δυσφημιστικού ισχυρισμού ή της διάδοσης, έστω και κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, αρκεί το γεγονός να είναι επιλήψιμο γι' αυτόν, στον οποίο αποδίδεται.Κρίθηκε και αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 4 Φεβρουαρίου 2021.
Απόφαση
3 / 2021 (ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ, ΠΟΙΝΙΚΕΣ)
Αριθμός
3/2021
ΤΟ
ΔΙΚΑΣΤΗΡΙΟ ΤΟΥ ΑΡΕΙΟΥ ΠΑΓΟΥ
ΣΕ
ΠΛΗΡΗ ΠΟΙΝΙΚΗ ΟΛΟΜΕΛΕΙΑ
Συγκροτήθηκε από τους
Δικαστές: Αγγελική Αλειφεροπούλου, Πρόεδρο του Αρείου Πάγου, Ειρήνη Καλού,
Αβροκόμη Θούα, Αρτεμισία Παναγιώτου, Γεώργιο Χοϊμέ, Μαρία Νικολακέα, Γεώργιο
Αποστολάκη και Μαρία Γεωργίου Αντιπρoέδρους, Διονυσία Μπιτζούνη, Γεώργιο
Παπαηλιάδη, Κωστούλα Φλουρή - Χαλεβίδου, Ναυσικά Φράγκου, Μιλτιάδη
Χατζηγεωργίου, Μαρία Τζανακάκη, Νικόλαο Πιπιλίγκα, Αντιγόνη Καραϊσκου -
Παλόγου, Βασιλική Ηλιοπούλου, Θεόδωρο Κανελλόπουλο, Αναστασία Περιστεράκη,
Γρηγόριο Κουτσοκώστα, Χρήστο Τζανερρίκο, Ελένη Φραγκάκη, Μαρία Βασδέκη, Ανθή
Γκάμαρη, Ζαμπέτα Στράτα, Γεώργιο Χριστοδούλου, Πηνελόπη Παρτσαλίδου - Κομνηνού,
Κωνσταντίνα Μαυρικοπούλου, Μαρία Κουβίδου, Σταματική Μιχαλέτου, Όλγα Σχετάκη -
Μπονάτου, Χρυσούλα Φλώρου - Κοντοδήμου, Γεώργιο Κόκκορη, Πελαγία Ακάσογλου,
Ελισάβετ Τσιρακίδου, Βασίλειο Μαχαίρα, Μαρία Μουλιανιτάκη, Αικατερίνη
Κρυσταλλίδου - Μωρέση, Μαριάνθη Παγουτέλη, Μυρσίνη Παπαχίου - Εισηγήτρια,
Αναστασία Μουζάκη, Αικατερίνη Βλάχου, Ιωάννα Κλάπα - Χριστοδουλέα, Παναγιώτη
Αθανασόπουλο, Χρήστο Κατσιάνη, Ασημίνα Υφαντή, Ιωάννα Μαργέλλου -Μπουλταδάκη,
Ελένη Κατσούλη, Ιωάννη Δουρουκλάκη, Γεώργιο Καλαμαρίδη, Μαρία Ανδρικοπούλου,
Ευστάθιο Νίκα, Σοφία Πολύζου - Θεοχαρίδη και Άννα Αγγελάτου - Βασιλείου,
Αρεοπαγίτες.
Συνήλθε σε δημόσια
συνεδρίαση στο κατάστημά του, στις 24 Σεπτεμβρίου 2020, με την παρουσία του
Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου Βασιλείου Πλιώτα και της Γραμματέως Ευθυμίας
Καλογεροπούλου.
Η υπόθεση εισάγεται
στην Πλήρη Ποινική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου με κοινό πρακτικό Προέδρου και
Εισαγγελέα Αρείου Πάγου, σύμφωνα με τα άρθρα 10 παρ. 2 ΚΠΔ και 23 παρ. 2 Ν.
1756/1988.
Αφού άκουσε τον Εισαγγελέα,
που πρότεινε η Ολομέλεια να αποφανθεί ότι στην έννοια του "τρίτου",
σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 362-363 ΠΚ, εφόσον δεν θεσπίζεται με αυτές
οποιαδήποτε διάκριση, περιλαμβάνεται οποιοδήποτε, πλην του δυσφημουμένου,
φυσικό πρόσωπο ή αρχή, όπως οι δικαστές, οι εισαγγελείς, οι γραμματείς, οι
δικαστικοί επιμελητές κ.λ.π., που έλαβαν γνώση με οποιονδήποτε τρόπο του
δυσφημιστικού ισχυρισμού ή της διάδοσης, έστω και κατά την εκτέλεση των
καθηκόντων τους, αρκεί το γεγονός να είναι επιλήψιμο γι' αυτόν, στον οποίο
αποδίδεται.
Κατά την 4η Φεβρουαρίου
2021, ημέρα που συγκροτήθηκε το Δικαστήριο τούτο προκειμένου να διασκεφθεί για
την ανωτέρω υπόθεση, ήταν απόντες οι Αρεοπαγίτες: Κωστούλα Φλουρή-Χαλεβίδου,
Βασιλική Ηλιοπούλου, Αναστασία Περιστεράκη, Χρήστος Τζανερρίκος, Ελένη
Φραγκάκη, Μαρία Βασδέκη, Ζαμπέτα Στράτα, Πηνελόπη Παρτσαλίδου - Κομνηνού,
Σταματική Μιχαλέτου, Αικατερίνη Κρυσταλλίδου - Μωρέση, Αναστασία Μουζάκη, Ελένη
Κατσούλη, Γεωργίος Καλαμαρίδης, Σοφία Πολύζου - Θεοχαρίδη και Άννα Αγγελάτου -
Βασιλείου, οι οποίοι είχαν δηλώσει κώλυμα αρμοδίως. Παρά ταύτα, παρισταμένων,
πλην αυτών, πλέον των είκοσι εννέα (29) μελών εκ των συμμετασχόντων στη
συζήτηση την υπόθεσης, κατ' άρθρο 23 παρ.2 του ν. 1756/1988, όπως ισχύει μετά
την τροποποίησή του με το άρθρο 44 του ν. 3659/2008, το Δικαστήριο είχε την εκ
του νόμου απαρτία για να διασκεφθεί.
ΣΚΕΦΘΗΚΕ
ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟ ΝΟΜΟ
Εισάγεται στην πλήρη
(Ποινική) Ολομέλεια του Αρείου Πάγου, με την 119/2020 κοινή πράξη του Προέδρου
και του Εισαγγελέως του Αρείου Πάγου, κατ' εφαρμογή των διατάξεων των άρθρων 10
παρ. 2 περ. β' του ΚΠΔ και 23 παρ. 2 του ν. 1756/1988 "Κώδικας Οργανισμού
Δικαστηρίων και Δικαστικών Λειτουργών", όπως ισχύει, η εκδίκαση του
νομικού ζητήματος, ως εξαιρετικής σημασίας, "εάν ως τρίτος, κατά την
έννοια των άρθρων 362-363 ΠΚ, μπορεί να είναι και κάθε δικαστικό πρόσωπο, το
οποίο με οποιονδήποτε τρόπο λαμβάνει γνώση του δυσφημιστικού γεγονότος, έστω
και κατά την εκτέλεση των καθηκόντων του, όπως και με κατάθεση δικογράφου,
οπότε γνώση των ισχυρισμών που περιέχονται σ' αυτό λαμβάνουν οι δικαστές, ο
εισαγγελέας και οι υπάλληλοι της γραμματείας", για το οποίο έχουν εκδοθεί
αντίθετες αποφάσεις των Ποινικών Τμημάτων του Αρείου Πάγου, όπως οι με αριθ.
487/2019 και 358/2019 αποφάσεις του Ε' Ποινικού Τμήματος του Αρείου Πάγου, η με
αριθ. 688/2019 απόφαση του Ζ' Ποινικού Τμήματος του Αρείου Πάγου, η με αριθ.
841/2019 απόφαση του ΣΤ' Ποινικού Τμήματος του Αρείου Πάγου κ.λ.π.
Κατά τη διάταξη του
άρθρου 362 του ισχύσαντος μέχρι την 30η-6-2019 Ποινικού Κώδικα, "Όποιος με
οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον
γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή ή την υπόληψή του, τιμωρείται με φυλάκιση
μέχρι δύο ετών ή με χρηματική ποινή. Η χρηματική ποινή μπορεί να επιβληθεί και
μαζί με την ποινή της φυλάκισης". Κατά δε τη διάταξη του άρθρου 363 εδ. α'
του ιδίου Κώδικα, "Αν στην περίπτωση του άρθρου 362, το γεγονός είναι
ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές, τιμωρείται με φυλάκιση
τουλάχιστον τριών μηνών' μαζί με τη φυλάκιση μπορεί να επιβληθεί και χρηματική
ποινή". Οι αντίστοιχες διατάξεις των άρθρων 362 και 363 του ισχύοντος από
την 1η-7- 2019 Ποινικού Κώδικα, που κυρώθηκε με το ν. 4619/2019 (ΦΕΚ
95/Α/11-6-2019), διατηρούν την αυτή νομοτυπική υπόσταση με διαφοροποίηση ως
προς την ποινική μεταχείριση του υπαιτίου και επίταση της ποινής, όταν η πράξη
τελείται δημόσια ή μέσω του διαδικτύου. Ειδικότερα, κατά τη διάταξη του άρθρου
362 του νέου Ποινικού Κώδικα, "Όποιος με οποιονδήποτε τρόπο ενώπιον τρίτου
ισχυρίζεται ή διαδίδει για κάποιον άλλον γεγονός που μπορεί να βλάψει την τιμή
ή την υπόληψή του τιμωρείται με φυλάκιση έως ένα έτος ή χρηματική ποινή. Αν η
πράξη τελέστηκε δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω διαδικτύου, επιβάλλεται
φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή". Κατά δε τη διάταξη του άρθρου
363 του ιδίου Κώδικα, " Αν στην περίπτωση του προηγούμενου άρθρου, το
γεγονός είναι ψευδές και ο υπαίτιος γνώριζε ότι αυτό είναι ψευδές τιμωρείται με
φυλάκιση τουλάχιστον τριών μηνών και χρηματική ποινή και αν τελεί την πράξη
δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου, με φυλάκιση τουλάχιστον
έξι μηνών και χρηματική ποινή". Δηλαδή, με τις νέες διατάξεις προβλέπεται:
α) για το αδίκημα της απλής δυσφήμησης, επιεικέστερη ποινική μεταχείριση του
δράστη ως προς τη στερητική της ελευθερίας ποινή, β) για το αδίκημα της
συκοφαντικής δυσφήμησης και χρηματική ποινή (η σωρευτική επιβολή της είναι
υποχρεωτική και όχι δυνητική, όπως στον παλαιό Ποινικό Κώδικα) και γ) αν το
αδίκημα τελείται δημόσια με οποιονδήποτε τρόπο ή μέσω του διαδικτύου για την πράξη
της απλής δυσφήμησης φυλάκιση έως τρία έτη ή χρηματική ποινή και για την πράξη
της συκοφαντικής δυσφήμησης φυλάκιση τουλάχιστον έξι μηνών και χρηματική ποινή.
Για τη στοιχειοθέτηση της αντικειμενικής υπόστασης των προβλεπόμενων από τις
άνω διατάξεις εγκλημάτων απαιτείται, πλην των άλλων, ισχυρισμός ή διάδοση, από
το δράστη για άλλον, ενώπιον "τρίτου", γεγονότος, το οποίο θα
μπορούσε να βλάψει την τιμή ή την υπόληψη εκείνου, στον οποίο αποδίδεται. Για
την πλήρωση δε της αντικειμενικής τους υπόστασης δεν ενδιαφέρει, αν οι
"τρίτοι" γνωρίζουν ήδη το διαδιδόμενο γεγονός ή θα μπορούσαν ευχερώς
να το πληροφορηθούν από άλλους. Τούτο, διότι και στην περίπτωση αυτή η πράξη
μπορεί να δημιουργεί επιπλέον κίνδυνο για την τιμή, αφού ενισχύει την πίστη ως
προς την αλήθεια του γεγονότος. Ενώπιον "τρίτου" τελείται μια πράξη
ακόμη και όταν δεν απευθύνεται σε συγκεκριμένο πρόσωπο, αλλά σε αόριστο αριθμό
ατόμων, όπως ανακοίνωση δια του τύπου ή με την έκδοση βιβλίου. Στην έννοια του
"τρίτου", κατά τις ανωτέρω διατάξεις, εφόσον δεν θεσπίζεται με αυτές
οποιαδήποτε διάκριση, περιλαμβάνεται οποιοδήποτε, πλην του δυσφημουμένου,
φυσικό πρόσωπο ή αρχή, επομένως και τα πρόσωπα, τα οποία έλαβαν γνώση του
δυσφημιστικού ισχυρισμού ή της διάδοσης με οποιονδήποτε τρόπο, έστω και κατά
την εκτέλεση των καθηκόντων τους, όπως οι δικαστές, οι εισαγγελείς, οι
υπάλληλοι του δικαστηρίου, οι δικηγόροι, οι δικαστικοί επιμελητές, τα μέλη
πειθαρχικών συμβουλίων, επιτροπών, ανεξάρτητων αρχών κ.λ.π., αρκεί το γεγονός
να είναι επιλήψιμο γι' αυτόν, στον οποίο αποδίδεται. Αντίθετη εκδοχή, κατά την
οποία δεν στοιχειοθετείται το αδίκημα της απλής ή της συκοφαντικής δυσφήμησης,
όταν η ανακοίνωση του δυσφημιστικού γεγονότος γίνεται με το περιεχόμενο
δικογράφου, που περιήλθε στο δικαστή, τον εισαγγελέα και το γραμματέα του
δικαστηρίου και, εν γένει, σε πρόσωπα θεσμικώς αρμόδια, ήτοι ειδικώς,
συνταγματικώς και δικονομικώς εξουσιοδοτημένα, να εξετάζουν τέτοια δικόγραφα
και να λαμβάνουν γνώση υποχρεωτικά του περιεχομένου τους, με την αιτιολογία ότι
τα πρόσωπα αυτά δεν περιλαμβάνονται στην έννοια του "τρίτου", δεν
δικαιολογείται ούτε από τη γραμματική διατύπωση των άρθρων 362-363 ΠΚ, αφού,
κατά το γλωσσικό νόημα της λέξεως, "τρίτος" είναι οποιοσδήποτε, που
δεν μετέχει στη σχέση που υπάρχει μεταξύ δύο προσώπων, οπότε ο όρος αυτός
καλύπτει αδιαστίκτως κάθε φυσικό πρόσωπο, που δεν είναι ο δράστης ή ο παθών του
εγκλήματος και, συνεπώς, καταλαμβάνει αναμφισβήτητα και τα ανωτέρω αναφερόμενα
δικαστικά πρόσωπα, αλλά ούτε από την τελολογική ερμηνεία των εν λόγω διατάξεων,
σκοπός των οποίων είναι η προστασία του εννόμου αγαθού της τιμής και υπόληψης
του προσώπου μέλους μιας οργανωμένης κοινωνίας, από την εξωτερίκευση εκδηλώσεων
αμφισβήτησης αυτού, που περιέρχονται στην αντίληψη άλλου προσώπου, το οποίο
μπορεί να σχηματίσει αρνητική αντίληψη για την προσωπικότητα εκείνου, που αφορά
το δυσφημιστικό γεγονός. Μόνο το γεγονός ότι τα δικαστικά πρόσωπα, κατά την
εκτέλεση των καθηκόντων τους, έχουν αυστηρά προκαθορισμένους ρόλους, δεν
εκφράζουν την προσωπική τους άποψη, δεν δικαιούνται να προβαίνουν σε σχολιασμό
όσων εκτίθενται στο πλαίσιο της οικείας διαδικασίας και εκφέρουν την κρίση τους
εντός του πλαισίου των καθηκόντων τους, αποκλειστικά, προς διευθέτηση της
εννόμου σχέσεως που αφορά τα διάδικα μέρη, χωρίς να την ανακοινώνουν σε άλλους,
δεν δικαιολογεί τη συσταλτική ερμηνεία του όρου "τρίτος", αφού και ο
δικαστικός λειτουργός δεν παύει ως άνθρωπος να γίνεται κοινωνός μιας δυσμενούς
παράστασης για το πρόσωπο που αφορούν οι ισχυρισμοί, χωρίς μάλιστα να έχει
πάντοτε τη δυνατότητα να ερευνήσει την ουσιαστική βασιμότητα αυτών είτε για
λόγους τυπικούς (όπως π.χ. σε περίπτωση παραγραφής, εκπρόθεσμης υποβολής της
έγκλησης κλπ), είτε διότι περιορίζεται δικονομικά από το αντικείμενο της
έρευνάς του, όπως συμβαίνει, όταν στο απευθυνόμενο σε αυτόν δικόγραφο
περιλαμβάνονται, πέραν του ερευνώμενου αντικειμένου, και άσχετοι προς αυτό,
δυσφημιστικοί για τον αντίδικο, ισχυρισμοί, οπότε ο θεσμικός ρόλος των
δικαστικών προσώπων δεν αποτρέπει ουσιαστικά τον κίνδυνο διασυρμού του φορέα
του προστατευόμενου εννόμου αγαθού. Δεν αποκλείεται δε ο δράστης, ο δόλος του
οποίου δεν χρειάζεται να οριοθετεί και να προσδιορίζει επακριβώς τους τρίτους,
ενώπιον των οποίων επιδιώκει να συκοφαντήσει ή να δυσφημήσει κάποιον, να
αποβλέπει στην πραγματικότητα στο διασυρμό του συγκεκριμένου ατόμου με
δυσφημιστικά γεγονότα, μέσω του θεσμικού ρόλου των δικαστικών λειτουργών και με
πρόσχημα την επίκληση του συνταγματικώς κατοχυρωμένου δικαιώματος προσφυγής στη
δικαιοσύνη. Κατά τη μειοψηφούσα όμως γνώμη δύο μελών του Δικαστηρίου τούτου,
ήτοι των Αρεοπαγιτών, Διονυσίας Μπιτζούνη και Μαριάνθης Παγουτέλη, για τη
θεμελίωση του εγκλήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης ως προς τα αντικειμενικά
του στοιχεία, θα πρέπει η διάδοση ή ο ισχυρισμός του ψευδούς γεγονότος αφενός
να επισυμβεί ενώπιον τρίτου προσώπου, αφετέρου να είναι κατάλληλος, δηλαδή
πρόσφορος, ως αντιτιθέμενος στην ηθική και στην ευπρέπεια, να βλάψει την τιμή
και την υπόληψη του άλλου. Οι δύο αυτές προϋποθέσεις ("τρίτος" και
"δυνατότητα βλάβης της τιμής και υπόληψης") μπορεί να συνδέονται υπό
την έννοια ότι ένα γεγονός, που αντικειμενικά μπορεί να βλάψει την τιμή και την
υπόληψη του παθόντος, να μην είναι δυνατόν να προκαλέσει τη βλαπτική του
ενέργεια, όταν ανακοινώνεται ενώπιον προσώπων που έχουν κάποια συγκεκριμένη
ιδιότητα ή όταν η ανακοίνωση γίνεται υπό ορισμένες περιστάσεις. Η προσφορότητα
κρίνεται από τον τόπο, χρόνο, το είδος του γεγονότος, το πρόσωπου που αφορά,
από τον τρίτο ή τρίτους ενώπιον των οποίων διαδίδεται και γενικά από τις
περιστάσεις. Ως "τρίτος" της οικείας ποινικής διάταξης (άρθρα 362,
363 ΠΚ) δεν μπορεί να θεωρηθεί πρόσωπο θεσμικά αρμόδιο, ήτοι ειδικώς,
συνταγματικώς και δικονομικώς εξουσιοδοτημένο, να παραλαμβάνει και να εξετάζει
μηνύσεις, καταγγελίες, αναφορές των πολιτών (π.χ. ο εισαγγελέας, ο φυσικός
δικαστής μίας υπόθεσης), καθότι κατά την ενάσκηση των καθηκόντων του αποβάλλει
(δικονομικά επιβεβλημένο) την προσωπική του "ταυτότητα" και
εξυπηρετεί αποκλειστικά τον ανατεθειμένο σ' αυτό θεσμικό ρόλο του αμερόληπτου
κριτού. Με άλλα λόγια, παρότι φυσικά πρόσωπα, κατά την ανατεθείσα σ' αυτούς
εξουσία εκφράζουν και υλοποιούν ένα συγκεκριμένο Πολιτειακό ρόλο, στην υπηρεσία
της απρόσωπης, αμερόληπτης, αφηρημένης απονομής δικαιοσύνης. Το δικαστικό
πρόσωπο δεν είναι "τρίτος" θεσμικά και δικονομικά ως προς το βιοτικό
συμβάν, όπως π.χ. ο οποιοσδήποτε παρών, ο οποίος θα λάβει γνώση της
δυσφημιστικής εκδήλωσης ή ο απλός θεατής του βιοτικού συμβάντος κατά τον χρόνο
της εξέλιξής του. Τα δικαστικά πρόσωπα, κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους,
έχουν αυστηρά προκαθορισμένους ρόλους, δεν εκφράζουν την προσωπική τους άποψη,
δεν δικαιούνται να προβαίνουν σε σχολιασμό όσων εκτίθενται στα πλαίσια της
οικείας διαδικασίας (προδικασίας και κύριας διαδικασίας), δεν διασκέπτονται
δημοσίως [πρβλ. άρθρο 371 (ήδη 369) Κ.Ποιν.Δ., 301 Κ.Πολ.Δ.], δεν τους αφορά το
πρόσωπο των διαδίκων [in rem εξελίσσεται η ποινική δίκη, in personam κηρύσσεται
η ενοχή ή η αθωότητα- πρβλ. άρθρο 370 (ήδη 368) Κ.Ποιν.Δ.]. Τα δικαστικά
πρόσωπα διατυπώνουν μόνο τη δικανική τους κρίση ως προς τη βασιμότητα των
ερευνητέων γεγονότων, ακολουθώντας τους κανόνες απόδειξης είτε της πολιτικής
είτε της ποινικής δικονομίας. Η διατύπωση της κρίσης τους είναι το αποτέλεσμα
της αξιολόγησης του αποδεικτικού υλικού και είναι υποχρεωτική εκ του καθήκοντός
τους, αφού καλούνται να διαμορφώσουν μια έννομη σχέση ή να αποδώσουν ποινική
ευθύνη, ως όργανα πολιτείας και στο όνομα του ελληνικού λαού και η όποια κρίση
τους δεν μπορεί να περιέχει προσωπικές κρίσεις ή εκτιμήσεις για την τιμή και
υπόληψη κάποιου προσώπου. Δεν μπορούν, εξάλλου, οι ανύπαρκτες, ως δικονομικό
μέγεθος, "υπόνοιες" του εισαγγελέα ή του δικαστή κατά την εκδίκαση
μίας υπόθεσης, ν' αναχθούν σε (δικονομικό) μέγεθος μετρήσιμο που αξιολογείται
για τον σχηματισμό της δικαστικής κρίσης. Επιπροσθέτως, ενόψει του χαρακτήρος της
συκοφαντικής δυσφημήσεως ως εγκλήματος αφηρημένης - συγκεκριμένης
διακινδυνεύσεως, η διακινδύνευση της τιμής και υπολήψεως είναι αποκλεισμένη
ενώπιον ενός δικαστικού λειτουργού, με το σκεπτικό ότι είναι νομικά, λογικά και
ηθικά ασύμβατη με τον ρόλο και τα καθήκοντα των δικαστών, οι οποίοι, όποτε
κληθούν να δικάσουν, είτε θα αχθούν σε αθωωτική κρίση, οπότε ουδεμία τρώση της
τιμής και της υπόληψής του θα υποστεί ο ψευδώς καταγγελθείς (το αντίθετο θα
τυγχάνει και δικαστικής επικύρωσης η αθωότητά του), είτε θα καταλήξουν σε
καταδικαστική απόφαση, οπότε ήσαν (και με επίσημη πολιτειακή επικύρωση) αληθή
τα καταγγελθέντα.
Έτσι τα δικαστικά
πρόσωπα, (δικαστές, εισαγγελείς) που λαμβάνουν υποχρεωτικά γνώση του
δυσφημιστικού ισχυρισμού κατά την άσκηση των καθηκόντων τους, ιδίως όταν
καλούνται να αποφανθούν σχετικά με αυτό το ίδιο το δυσφημιστικό γεγονός, δεν
είναι εξ αυτού και μόνο του λόγου τρίτοι, με την έννοια που απαιτούν οι
διατάξεις των άρθρων 362, 363 ΠΚ, ούτε εξ αυτού και μόνο μπορεί να θεωρηθεί
δεδομένη η προσφορότητα του γεγονότος για προσβολή της τιμής. Το ίδιο ισχύει
αναλογικά και για τα λοιπά πρόσωπα που συμπράττουν στην ποινική διαδικασία ή
πολιτική δίκη, όπως είναι ο δικαστικός γραμματέας, ο οποίος συμπράττει στη
διαδικασία της καταχώρησης της μήνυσης ή της ένορκης κατάθεσης μάρτυρα, οι
ανακριτικοί υπάλληλοι που ορίζονται από τον εισαγγελέα για τη διενέργεια
προανακριτικών πράξεων, ο δικαστικός επιμελητής, ο οποίος ως άμισθος δημόσιος
λειτουργός είναι αρμόδιος για την επίδοση δικογράφων και εξωδίκων εγγράφων στην
πολιτική δίκη. Άλλωστε, για τα τελευταία αυτά πρόσωπα δεν προκύπτει ότι
λαμβάνουν γνώση του περιεχομένου των συγκεκριμένων δικογράφων, παρά μόνο των
στοιχείων που είναι αναγκαία για τον ορθό δικονομικά χειρισμό της υπόθεσης.
Τυχόν αντίθετη θέση θα οδηγούσε σε φαλκίδευση του συνταγματικού δικαιώματος
δικαστικής προστασίας και εξάρτηση της ασκήσεώς του από το μέγεθος της ψυχικής
αντοχής ή ανθεκτικότητας του προτιθέμενου να το ασκήσει στο ενδεχόμενο
καταμηνύσεώς του, για τούτο και μόνον, εκ μέρους εκείνου κατά του οποίου
στρέφεται, δια της θεώρησης των εκπροσώπων της Δικαστικής Λειτουργίας ως
"τρίτων". Επομένως, τα δικαστικά αυτά πρόσωπα, χωρίς τη συνδρομή
ιδιαιτέρων άλλων περιστάσεων που δικαιολογούν την προσφορότητα της προσβολής
της τιμής και της υπόληψης του εγκαλούντος, δεν είναι τρίτοι με την έννοια που
προαναφέρθηκε και επομένως δεν στοιχειοθετείται εν προκειμένω η αντικειμενική
υπόσταση του εγκλήματος της συκοφαντικής δυσφήμησης.
Ενόψει όλων των πιο
πάνω αναφερομένων, κατά τη γνώμη που επικράτησε στο Δικαστήριο, η Πλήρης
Ποινική Ολομέλεια του Αρείου Πάγου πρέπει να αποφανθεί, ότι: στην έννοια του
"τρίτου", σύμφωνα με τις διατάξεις των άρθρων 362-363 ΠΚ, εφόσον δεν
θεσπίζεται με αυτές οποιαδήποτε εξαίρεση ή διάκριση, περιλαμβάνεται
οποιοδήποτε, πλην του δυσφημουμένου, φυσικό πρόσωπο ή αρχή, όπως οι δικαστές,
οι εισαγγελείς, οι υπάλληλοι του δικαστηρίου, οι δικηγόροι, οι δικαστικοί
επιμελητές, τα μέλη πειθαρχικών συμβουλίων, επιτροπών, ανεξάρτητων αρχών
κ.λ.π., που έλαβαν γνώση με οποιονδήποτε τρόπο του δυσφημιστικού ισχυρισμού ή
της διάδοσης, έστω και κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, αρκεί το γεγονός
να είναι επιλήψιμο γι' αυτόν, στον οποίο αποδίδεται.
ΓΙΑ ΤΟΥΣ ΛΟΓΟΥΣ ΑΥΤΟΥΣ
Αποφαίνεται, κατά πλειοψηφία, ότι: στην έννοια του "τρίτου", σύμφωνα
με τις διατάξεις των άρθρων 362-363 ΠΚ, εφόσον δεν θεσπίζεται με αυτές
οποιαδήποτε εξαίρεση ή διάκριση, περιλαμβάνεται οποιοδήποτε, πλην του
δυσφημουμένου, φυσικό πρόσωπο ή αρχή, όπως οι δικαστές, οι εισαγγελείς, οι
υπάλληλοι του δικαστηρίου, οι δικηγόροι, οι δικαστικοί επιμελητές, τα μέλη
πειθαρχικών συμβουλίων, επιτροπών, ανεξάρτητων αρχών κ.λ.π., που έλαβαν γνώση
με οποιονδήποτε τρόπο του δυσφημιστικού ισχυρισμού ή της διάδοσης, έστω και
κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους, αρκεί το γεγονός να είναι επιλήψιμο γι'
αυτόν, στον οποίο αποδίδεται.
Κρίθηκε και
αποφασίσθηκε στην Αθήνα στις 4 Φεβρουαρίου 2021.
Δημοσιεύθηκε στην
Αθήνα, σε δημόσια συνεδρίαση στο ακροατήριό του, στις 25 Φεβρουαρίου 2021.
Η ΠΡΟΕΔΡΟΣ Η ΓΡΑΜΜΑΤΕΑΣ
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου