Προτάσεις για την Ψηφιακή Δικαιοσύνη
Μετά την επιδημία του Κορωνοιού Covid – 19
είναι φανερή η χρόνια έλλειψη ψηφιακών δυνατοτήτων στον χώρο των Δικαστηρίων,
αιθουσών και γραμματειών. Αυτή η έλλειψη προφανώς και συμβαδίζει με την έλλειψη
ψηφιακών δυνατοτήτων του Ελληνικού Δημοσίου και την έλλειψη ψηφιακών δεξιοτήτων
των υπαλλήλων αλλά και αρκετών συναδέλφων όμως και του γεγονότος ότι τα
περισσότερα Δικαστικά Μέγαρα της Χώρας είναι πεπαλαιωμένα και μη ικανά να
καλύψουν τις ανάγκες ασφάλειας για όλους τους παρευρισκόμενους, Δικαστικούς
Λειτουργούς, Δικηγόρους, Δικαστικούς Υπαλλήλους και πολίτες. Σε κάθε περίπτωση,
αυτή η κρίση φυσικό επακόλουθο της οποίας ήταν το lockdown και το κλείσιμο των
Δικαστηρίων.
Η τραγική αυτή πανδημία μπορεί όμως να
αποτελέσει το εφαλτήριο για την ψηφιακή μεταμόρφωση τόσο του Ελληνικού Δημοσίου
γενικότερα όσο και της Δικαιοσύνης ειδικότερα. Ήδη μέσα σε πολύ μικρό χρονικό
διάστημα το Υπουργείο Ψηφιακής Διακυβέρνησης προχώρησε σε ουσιαστικές
παρεμβάσεις και λύσεις (ψηφιακά πιστοποιητικά, ψηφιακές υπ.δηλώσεις κλπ.). Πάνω
σε αυτά τα άλματα της ψηφιακής διακυβέρνησης θα πρέπει να χτίσει και το
Υπουργείο Δικαιοσύνης και να δημιουργήσει τις κατάλληλες δομές για το πέρασμα
των δομών του στην ψηφιακή εποχή.
Η παρουσίασή
μας αυτή ακολουθεί τρεις άξονες:
(Α)Συνολική
Ψηφιακή Διαχείριση Υποθέσεων Αρμοδιότητας των Δικαστηρίων
(Β)Ψηφιακές
Υπηρεσίες Αιθουσών και
(Γ) Ψηφιακά
Κτηματολόγια και Υποθηκοφυλακεία.
(Α) Συνολική
Ψηφιακή Διαχείριση Υποθέσεων Αρμοδιότητας των Δικαστηρίων
Πρέπει να υπάρχει μια συνολική διαχείριση των
υποθέσεων που περνάνε μέσα από το σύστημα των Δικαστηρίων της Χώρας.
Πρώτο Βήμα θα πρέπει να είναι η χορήγηση
ψηφιακών υπογραφών στο σύνολο των δικηγόρων, δικαστών και δικαστικών υπαλλήλων
με έναν εύκολο τρόπο πρόσβασης από οποιαδήποτε σημείο, είτε αυτός είναι
ηλεκτρονικός υπολογιστής είτε smartphone είτε tablet.
Η χορήγηση της υπογραφής αυτής θα πρέπει να
πραγματοποιείται κατά την γνώμη μας με την εγγραφή στον Δικηγορικό Σύλλογο,
στους Δικαστές με την αποφοίτηση από την Σχολή Δικαστών για τους Γραμματείς με
την ανάληψη εργασίας στο εκάστοτε Δικαστήριο κ.ο.κ.
Προφανώς και υπάρχουν διαφορετικοί τρόποι για
την χρήση των ψηφιακών υπογραφών (usb token, cloud κλπ.) Όποιος τρόπος και να
επιλεχθεί θα πρέπει να γίνει βάση των αντικειμενικών κριτηρίων της ασφάλειας
πρόσβασης και ευκολίας χρήσης. Ισως με ένα σύστημα διπλής ασφάλειας εισόδου (πχ
κωδικούς taxisnet και κάποιο pin). Έτσι το σύνολο των μερών της δίκης (δικαστές
και δικηγόροι) αλλά και οι γραμματείς των δικαστηρίων θα μπορούν να
ολοκληρώνουν τις εργασίες τους με την χρήση της ψηφιακής υπογραφής. Το εκάστοτε
έγγραφο θα είναι υπογεγραμμένο ψηφιακά και θα μπορεί να χρησιμοποιηθεί πλέον
για τα επόμενα βήματα της διαδικασίας.
Δεύτερο Βήμα θα πρέπει αν είναι ένα πανελλήνιο
ενιαίο σύστημα κατάθεσης για το σύνολο των διαδικασιών στο
σύνολο των δικαστηρίων. Όλες οι Διαδικασίες για Όλα τα
Δικαστήρια που θα το διαχειρίζεται το ίδιο το Υπουργείο Δικαιοσύνης.
Και για την Διοικητική Δικαιοσύνη, και για την Πολιτική, και για όλα τα
Ειρηνοδικεία και για όλα τα Πρωτοδικεία αλλά και για τα Εφετεία της Χώρας και
τα Ανώτατα Δικαστήρια. Αυτό πρέπει να είναι αδιαπραγμάτευτο. Θα πρέπει η κάθε
προπαρασκευαστική πράξη της δίκης να μπορεί να γίνει και με ηλεκτρονικό τρόπο. Ειδικότερα, αναφερόμαστε (i) σε κάθε κατάθεση
(αγωγής, αίτησης, μήνυσης – έγκλησης και αίτησης πιστοποιητικού), (ii) στην
χορήγηση αντιγράφου που έχει κατατεθεί αλλά και του ηλεκτρονικού πιστοποιητικού
που θα είναι υπογεγραμμένο ψηφιακά, θα μπορεί να εκτυπωθεί και θα μπορεί να
χρησιμοποιηθεί για κάθε νόμιμη χρήση ως και αυτά που έχουν λάβει φυσική
υπογραφή.
Τρίτο Βήμα, με την κατάθεση, επαναλαμβάνουμε
σε ένα πανελλήνιο ενιαίο σύστημα (είτε αυτή είναι φυσική είτε ψηφιακή) θα
πρέπει να δημιουργείται ταυτόχρονα με τον φυσικό φάκελο και ψηφιακός φάκελος
της υπόθεσης που θα είναι προσβάσιμος στο σύνολο των μερών (δικαστές,
δικηγόρους και γραμματείς) μέσω του κλειστού ενιαίου συστήματος (το ίδιο θα
πρέπει να ισχύει και στην περίπτωση της ποινικής διαδικασίας με την διαφορά ότι
η πρόσβαση στον φάκελο θα πρέπει να γίνεται κατόπιν της πιστοποίησης του
συνηγόρου υπεράσπισης από την γραμματεία του εκάστοτε ποινικού τμήματος ακόμη
και απομακρυσμένα).
Η δημιουργία αυτού του ψηφιακού φακέλου θα
μπορεί να δίνει στα μέρη άμεση πρόσβαση στο αρχικό έγγραφο (αγωγή, αίτηση ή/και
μήνυση-έγκληση) αλλά και με την πρόοδο της δίκης – υπόθεσης θα μπορούν να
προστεθούν τα υπόλοιπα έγγραφα (σχετικά, προτάσεις, αντίκρουση, παρέμβαση κλπ.)
τα οποία θα λαμβάνουν και την αντίστοιχη ηλεκτρονική σφραγίδα κατάθεσης αυτών.
Η διαδικασία αυτή του ψηφιακού φακέλου θα
δίνει την δυνατότητα – ευκαιρία τόσο στους Δικαστές όσο και στους Δικηγόρους να
παρακολουθούν την πορεία της διαδικασίας και σε περίπτωση μη τήρησης των
προθεσμιών την άμεση απόσυρση. Επίσης θα μπορεί ο υπεύθυνος/οι δικαστής/ές της
υποθέσεως να ζητούν τυχόν επιπλέον έγγραφα κλπ.
Τέλος, με την έκδοση της απόφασης και την
Δικαστική Κρίση θα αναρτάται η απόφαση και τα πρακτικά εντός του φακέλου
(ηλεκτρονικά υπογεγραμμένα και σφραγισμένα) τα οποία θα μπορούν να εκτυπωθούν
από τους διάδικους και να χρησιμοποιηθούν για κάθε νόμιμη χρήση.
Δύο μεγάλα
πλεονεκτήματα της ύπαρξης του ηλεκτρονικού φακέλου θα είναι ότι:
(α) σε
περίπτωση εφέσεως και συνέχιση της διαδικασίας σε δεύτερο βαθμό, θα μπορεί το
σύνολο των εγγράφων να ακολουθήσει εύκολα την υπόθεση χωρίς την ανάγκη να
δημιουργείται εκ νέου ο εκάστοτε φάκελος από την αρχή και
(β) σε
περιπτώσεις αναρμοδιότητας θα μπορεί ο δικαστής ή/και η σύνθεση των δικαστών να
αποφασίζει την αναρμοδιότητα δικαστηρίου με την αυτόματη παραπομπή στο αρμόδιο
δικαστήριο με την εκ νέου οίκοθεν κατάθεση και μεταφορά του ηλεκτρονικού
φακέλου χωρίς την ανάγκη για νέα κατάθεση.
Επιπλέον, καθώς θα υπάρχει ψηφιακός φάκελος
και αντίστοιχα πρόσβαση διαδικτυακά, θα μπορούν οι διάδικοι να υποβάλλουν και
αιτήματα αναβολής σε χρόνο προγενέστερο του ακροατηρίου (πχ 7 ημερών) με
απόφαση, από τον δικαστή ή την σύνθεση των δικαστών που θα έχουν χρεωθεί το
πινάκιο, περί του αιτήματος σε αντίστοιχο χρόνο, ενημέρωση του αντιδίκου με
αυτοματοποιημένο email κλπ. Αυτό θα έχει το απτό αποτέλεσμα της αφαίρεσης από
το πινάκιο των συγκεκριμένων, συμφωνημένων ή δεκτών αιτημάτων αναβολής
δημιουργώντας μια πιο ξεκάθαρη εικόνα για το εκάστοτε πινάκιο και την αρτιότερη
διαχείριση των πινακίων του εκάστοτε Δικαστηρίου με αποτέλεσμα μελλοντικά και
με την εκτεταμένη χρήση των ηλεκτρονικών διαδικασιών να είναι δυνατή η εκδίκαση
σε συγκεκριμένο χρονικό πλαίσιο, τον χρονικό προσδιορισμό του ακροατηρίου
κλπ.
Αναφορικά δε με την αίτηση και χορήγηση των εκάστοτε πιστοποιητικών,
αυτό θα μπορεί να γίνεται επίσης εντός του ενοποιημένου συστήματος διαχείρισης
που έχει προαναφερθεί. Εξάλλου ήδη έχει γίνει μια τεράστια προσπάθεια για την
αίτηση και έκδοση πιστοποιητικών η οποία και πρέπει να επεκταθεί στο σύνολο των
δικαστηρίων της χώρας.
Προφανώς όλα τα ανωτέρω θα χρειαστούν
σημαντικά κεφάλαια για την αναβάθμιση των ψηφιακών δυνατοτήτων των Δικαστηρίων
(Υπουργείου Δικαιοσύνης) κεφάλαια που θα μπορούν να αντληθούν από Ενωσιακούς
Πόρους καθώς θα καλύπτουν τόσο προσπάθειες για την αντιμετώπιση της Πανδημίας
αλλά και τους στόχους της Ελληνικής Κυβέρνησης για ταχύτερη ολοκλήρωση των
διαδικασιών της Ελληνικής Δικαιοσύνης. Επιπλέον θα μπορούν οι εκάστοτε
διοικήσεις των Δικαστηρίων να διαχειρίζονται άμεσα τις εκκρεμείς υποθέσεις
ενώπιον τους και έτσι να μπορούν να διαθέσουν τους πόρους τους (έμψυχους και
άψυχους) καλύτερα βελτιώνοντας τις διαδικασίες και διορθώνοντας/ενισχύοντας
τμήματα που υστερούν, θα μπορούν να εντοπίσουν που υπάρχει ανάγκη για ενίσχυση
κλπ.
(Β) Ψηφιακές
Υπηρεσίες Αιθουσών
Ήδη σε διάφορα πρωτοδικεία της Χώρας (πχ
Λάρισας και Καλαμάτας) εφαρμόζεται μια πιλοτική και πραγματική ψηφιακή
ενημέρωση των διαδίκων αναφορικά με την πορεία των ακροατηρίων (αστικών και
ποινικών) σε πραγματικό χρόνο (αρ.πινακίου επί της έδρας, αναβολές που έχουν
δοθεί και κρατημένες υποθέσεις). Η εφαρμογή αυτή απελευθερώνει τους συνηγόρους
από την χρονοβόρα πρακτική του τακτικού ελέγχου της προόδου του ακροατηρίου και
τους επιτρέπει να αξιοποιούν αποδοτικότερα της εργάσιμες ώρες. Η χρήση
αντίστοιχων εφαρμογών θα πρέπει να γενικευτεί και ουσιαστικά να γίνει
υποχρεωτική για το σύνολο των δικαστηρίων της Χώρας. Μάλιστα θα πρέπει η
εφαρμογή να είναι προσβάσιμη από οποιαδήποτε “έξυπνη” συσκευή με την χρήση
φυσικά των ατομικών κωδικών του κάθε συνηγόρου.
Μάλιστα αφού αυτές οι πλατφόρμες είναι ήδη σε
χρήση, τότε η αναβάθμισή τους και η επέκτασή τους σε περισσότερα δικαστήρια και
τελικά σε όλα τα δικαστήρια της Χώρας είναι ευκολότερη (αφού ουσιαστικά έχουν
ελαχιστοποιηθεί τα προβλήματα του προγράμματος) και οικονομικότερη (αφού μάλλον
θα χρειαστεί κυρίως αναβάθμιση στο hardware).
Επιπλέον, θα μπορούσε να προχωρήσει η
αναβάθμιση των υπηρεσιών καταγραφής των πρακτικών της δίκης και στα ποινικά
ακροατήρια αλλά και την χρήση ψηφιακής απομαγνητοφώνησης αυτών.
(Γ) Ψηφιακά Κτηματολόγια και Υποθηκοφυλακεία.
Όπως είναι γνωστό στο σύνολο των
εμπλεκομένων, το σύνολο των Κτηματολογικών Εγγραφών είναι αναρτημένες στο
διαδίκτυο στο κλειστό πρόγραμμα του Κτηματολογίου. Η πρόσβαση σε αυτό το σύστημα
θα πρέπει να ανοίξει για όλους τους δικηγόρους και δικαστικούς επιμελητές όπως
είναι ανοικτή για τους υπαλλήλους των εκάστοτε Κτηματολογικών Γραφείων.
Η πρόσβαση αυτή θα πρέπει να επεκταθεί και
στην δυνατότητα αιτήσεως πιστοποιητικών, αντιγράφων κτηματολογικών φύλλων κλπ.
αλλά και κατάθεση των εγγράφων που χρήζουν μεταγραφής (συμβόλαια, αποφάσεις
κλπ.) και φυσικά την πληρωμή των τελών. Μάλιστα για να καλυφθεί το έξοδο για
την αναβάθμιση των υπαρχόντων συστημάτων θα μπορούσε να υπάρχει κάποιο εφάπαξ
τέλος στα πιστοποιητικά, στα αντίγραφα κλπ.
Επίλογος
Ανακεφαλαιώνοντας, τα βήματα για την μετάβαση
σε έναν πιο ψηφιακό κόσμο στην Δικαιοσύνη χωρίς όμως να αφαιρέσουμε τα
Συνταγματικά κατοχυρωμένα δικαιώματα των πολιτών για την πρόσβαση στο
ακροατήριο, στον φυσικό δικαστή, την υπεράσπισή του κλπ. είναι σχετικά απλά και
ξεκινούν σε πρώτη φάση από την χορήγηση ψηφιακών υπογραφών σε όλα τα μέρη της
δίκης, την δημιουργία ενός ενιαίου συστήματος ψηφιακής διαχείρισης των
υποθέσεων (ψηφιακός φάκελος), την δυνατότητα αιτήσεων πιστοποιητικών και λήψη
αυτών ψηφιακά, προχωρούν σε παρεμβάσεις με χρήση εφαρμογών για την σε
πραγματικό χρόνο παρακολούθησης της πορείας του πινακίου, την λήψη των
αποφάσεων ψηφιακά κλπ. Ταυτόχρονα θα πρέπει να ανοίξει άμεσα η πρόσβαση στο σύνολο
των ηλεκτρονικών υπηρεσιών του Κτηματολογίου (με χρήση των κωδικών του εκάστοτε
δικηγόρου).
Αυτά κατά την γνώμη μας θα μπορούσαν να
προσφέρουν ψηφιακές υπηρεσίες που θα φέρουν την Χώρα στον 21ο αιώνα αναφορικά
με τις διαδικασίες Δικαιοσύνης και χτίζοντας από αυτά τμηματικά να προχωρήσουμε
κατόπιν διαβούλευσης όλων των μερών σε νέες υπηρεσίες όπως πχ. την οίκοθεν
αναζήτηση των απαραίτητων πιστοποιητικών από τις αρμόδιες δικαστικές υπηρεσίες
με χρήση του ΑΦΜ των διαδίκων ή του ΑΜΚΑ ή του Αρ. Πολίτη.
Παρασκευή-Μαρία
Π. Πλέσσα
Διονύσιος Π. Πλέσσας
Α.Μ.ΔΣΠ
3592
Α.Μ. ΔΣΠ 3591
Barrister – LLM International
Law LLM
Maritime Law
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου